Người được phân công làm Trưởng ban Công ty lễ Độc lập là ông Nguyễn Hữu Đang. Sinh năm 1913, quê Kiến Xương (Thái Bình), ông Đang từng học Cao đẳng sư phạm năm 1932-1936, tham gia sáng lập Hội văn hóa cứu quốc, doanh nghiệp phong trào quảng bá quốc ngữ. Ông phổ thông năm viết báo cách mệnh, có tài hùng biện, đi diễn văn khắp cả nước.
"Việc khó mới giao cho chú"
Sau ngày cách mệnh bốn tuần Tám thắng lợi, ông Đang công tác tại Bộ Tin tức và Tuyên truyền, được Chính phủ Cách mạng Trợ thì giao cáng đáng Lễ Chủ quyền. Ngày 28/8/1945, cụ Nguyễn Văn Tố (Bộ trưởng Cứu tế trong Chính phủ cách mạng trợ thì) dẫn ông tham gia Bắc Bộ phủ giới thiệu với Chủ toạ Hồ Chí Minh.
Cụ Hồ hỏi: “Chính phủ nhất thời quyết định làm cho lễ mở bán quốc dân đồng bào vào ngày 2 bốn tuần 9. Chú có gánh vác được việc tổ chức buổi lễ không?”. Nhẩm tính chỉ có bốn ngày, khối lượng công việc khổng lồ, ông giải đáp: “Thưa cụ, việc cụ giao là quá khó khăn, vì gấp quá rồi”. Cụ Hồ nói ngay: “Có không dễ dàng thì mới ủy quyền chú chứ!” và yêu cầu tối 31/8 quay lại lên tiếng kết quả sơ bộ cho Chính phủ.
 |
|
Lễ đài được dựng trong bốn ngày. Ảnh tư liệu. |
Ngày Độc lập được Chính phủ cách mạng trợ thời quyết định tổ chức tham gia 2/9, vì là chủ nhật. Ban doanh nghiệp ấn định tham gia buổi chiều để buổi sáng quần chúng. # ngoại ô và các tỉnh lân cận kịp về dự. Trong bốn ngày, ông Đang chủ trì giải quyết khối lượng công việc khổng lồ, trong khoảng trang trí, vệ sinh đường phường, xây dựng lễ đài, loa đài, đến công tác an toàn, tuyên truyền...
Việc đầu tiên là phải có lực lượng tham gia vào Ban công ty. Ông Đang cho đăng thông báo: “Ngày 2/9/1945, Chính phủ tạm sẽ khiến lễ ra mắt quốc dân đồng bào, tuyên bố chủ quyền tại vườn hoa Ba Đình. Đồng bào nào có nhiệt tâm, muốn cống hiến, góp của vào việc công ty ngày lễ lịch sử trọng đại này, xin mời đến hội quán Trí Tri ở thị trấn Hàng Quạt chạm mặt Ban công ty”.
Thông cáo được gửi ngay tới gần như báo hàng ngày, yêu cầu đăng lên trang nhất, với hàng chữ tít thật lớn. Nhờ đó sáng hôm sau, hội quán Trí Tri chật kín đáo người đạt yêu cầu nhập cuộc và cho mượn những thứ cần thiết.
Bình thường tay xây đài Chủ quyền
Trong cuộc họp chớp nhoáng ở hội quán Trí Tri, ông Đang đưa ra ý kiến: Việc quan trọng đầu tiên là phải dựng một lễ đài Độc lập thật đẹp, thật uy nghi, xứng đáng với ngày lịch sử trọng đại tại trọng tâm vườn hoa Ba Đình để Chính phủ cách mệnh tạm bợ đứng lên mở bán. Vậy đồng bào nào hiện có mặt ở đây có thể gánh vác trọng trách đó?
Họa sĩ Lê Văn Đệ (thủ khoa khóa I Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương năm 1930) nhận dựng lễ đài. Ông Đang nhắn nhủ: “Lễ đài Chủ quyền là tòa tháp kiến trúc, tuy dựng gấp rút, trợ thì thời, nhưng phải vững chắc, kết hợp với cục bộ… Nếu không chắc, mấy chục con người đứng lên, nó đổ sụp xuống thì ngày lễ coi như thất bại. Bởi vậy cần có một kiến trúc sư phối thích hợp với anh”.
Ngay ngay thức thì kiến trúc sư Ngô Huy Quỳnh (ra trường Khoa Kiến trúc, Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương năm 1938) xung phong: “Hôm qua tôi được đạo diễn Phạm Văn Khoa, cùng hoạt động trong Hội văn hóa cứu quốc, cho nhân thức ý đồ của Ban đơn vị. Tôi đã dò la vườn hoa Ba Đình và vẽ kết thúc bạn dạng kiến tạo lễ đài”. Nói kết thúc, ông Quỳnh trải rộng bạn dạng vẽ bằng giấy can lên mặt bàn.
 |
|
Chủ toạ Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn chủ quyền trên Lễ đài quảng trường Ba Đình, Hà Nội, ngày 2/9/1945. Ảnh tư liệu. |
Nghe ông Quỳnh diễn giả, ông Đang cân nhắc rồi đặt bút ký phê duyệt vào phiên bản thiết kế, đóng dấu Ban tổ chức. “Ban đơn vị quyết định giao nhà cửa này cho nhị anh. Các anh cần gì, chúng tôi sẽ lo chạy trọn vẹn. Lễ đài phải được dựng kết thúc trong vòng 48 giờ. Đúng 5h sáng mùng 2/9 tôi sẽ tới nghiệm thu”, ông Đang nói với hai ông Quỳnh và Đệ.
Theo yêu cầu của kiến trúc sư Quỳnh, đạo diễn Khoa tới xã Hàng Đào, Hàng Ngang, đề nghị các chủ hiệu bán vải cho mượn những tấm vải đỏ, vải quà, rồi tới phường Hàng Hành mượn gỗ xà, gỗ ván và cử thợ giỏi về dựng lễ đài. Người lao động nhà máy điện Yên ổn Phụ đưa điện tới nơi thi công.
Lễ đài làm hoàn thành trước rạng đông 2/9/1945, mặt hướng về tuyến đường Điện Biên Phủ hiện giờ và kết thúc trong thời gian rất ngắn, chỉ khoảng 15 giờ.
Buổi lễ diễn ra chiến thắng
Thay mặt Ban công ty, ông Đang gửi thư đề ngày 31/8/1945 cho Thị trưởng Hà Nội È cổ Văn Lai, đòi hỏi hạ lệnh cho các chùa chiền, bến xe cho tạo dựng cửa, quét tước sạch sẽ và đốt trầm hương để mừng Ngày Chủ quyền. Tại vườn hoa Ba Đình và hai bên những thị trấn lân cận, ông Đang buộc phải Thị trưởng cho treo cờ.
Ông Nguyễn Dực, chủ hiệu tu bổ radio Hàng Bài, được giao phụ trách bận rộn micro trên lễ đài, chuỗi hệ thống loa phóng thanh vòng vo vườn hoa Ba Đình và các xã lân cận. Lúc diễn ra buổi lễ, ông Dực thường trực dưới gầm lễ đài, theo dõi dòng điện, tiếng loa.
Ban tổ chức phát thanh trực tiếp buổi lễ. Các ông Trằn Lâm, Nguyễn Dực đã cùng viên chức kỹ thuật Đài phát tín hiệu Bạch Mai đem máy phát công suất 300W lên hội sở Bộ Tuyên truyền ở số 4 Đinh Lễ để truyền âm thanh cuộc mít tinh ở Ba Đình về bằng đường dây è cổ rồi phát sóng trực tiếp. Tuy nhiên, do công suất máy yếu nên chỉ những người ở gần mới nghe được.
Về việc tuyên truyền, các ông Trần Kim Xuyến, Đổng lý văn phòng Bộ Tuyên truyền, nhà văn Nguyễn Huy Tưởng, ông Lưu Văn Lợi, È Lê Nghĩa… đã doanh nghiệp khiến cho các khẩu hiệu theo ba thứ tiếng Việt, Nga, Anh bằng giấy tráng kim dán trên băng rôn đỏ treo quành lễ đài. Bạn dạng Tuyên ngôn chủ quyền nhận từ Hồ Chủ tịch cũng được chuyển đi in và gửi đăng các báo sẽ ra vào đầu tuần tiếp theo.
Ông Quản Đinh Ngọc Liên cùng đội quân nhạc (của quân nhân khố xanh thuộc Pháp cũ) tập dượt gấp phiên bản Hành quân ca. Việc quay phim và chụp ảnh sự kiện, ông Đang đặt hiệu ảnh Hưng Ký ở Hàng Trống, đương nhiên sau buổi lễ, hiệu ảnh báo là phim hỏng, chỉ còn ảnh.
 |
|
Hàng trăm nghìn người dân tham dự lễ báo cáo Tuyên ngôn chủ quyền ngày 2/9/1945. Ảnh tư liệu. |
Nhiệm vụ kiểm soát an ninh các thành viên Chính phủ tạm và đại chúng dự mít tinh được giao cho Sở Liêm phóng Bắc Bộ, cảnh sát cùng với quân đội và tự vệ Cứu quốc Hoàng Diệu (Thủ đô). Hình như, đội biệt kích Con Nai của Mỹ, đi cùng cùng đội ngũ Việt Minh trong trận chiến chống phát xít Nhật trong khoảng chiến khu Tân Trào về cũng tham gia kiểm soát an ninh kỳ đài và quay phim buổi lễ. Tất nhiên, các thước phim tư liệu về ngày lễ này sau này có được là do một Việt kiều ở Pháp gửi tặng mà tới nay vẫn chưa rõ người quay phim là người nào.
Sáng 31/8/1945, ông Đang trở lại Bắc Bộ phủ chạm mặt Hồ Chủ toạ. Sau khi nghe thông báo gọn nhẹ về số đông mọi việc, Hồ Chủ tịch nói giọng nghiêm trang: “Chú phải nhớ ngày 2 tháng 9 sắp tới sẽ là một ngày lịch sử. Đó là ngày khép lại cuộc Cách mệnh bốn tuần Tám, và ngày khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa”.
Buổi lễ Độc lập dù được đơn vị mau lẹ, nhưng đã diễn ra thành công. Trước máy phóng thanh, Hồ Chủ toạ đọc phiên bản Tuyên ngôn độc lập: “Hỡi đồng bào cả nước. Tất cả đại chúng đều hình thành có quyền đồng đẳng. Tạo hóa cho họ những quyền không người nào có thể xâm phạm được. Trong những quyền ấy có quyền được sống, quyền hòa bình và quyền mưu cầu êm ấm…”.
Phía dưới khán đài, khoảng 500.000 đồng bào tới từ khắp nơi chăm chú lắng tai.
Lê Tiên Long
Có thể bạn quan tâm: tin tổng hợp
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét