Ngã ba Đồng Lộc
Ngã ba Đồng Lộc thuộc phường Đồng Lộc (Can Lộc, Hà Tĩnh) nằm trên phố Hồ Chí Minh, là giao điểm của quốc lộ 15A và thức giấc lộ 2 đoạn qua Hà Tĩnh.
Trong những năm chiến tranh, ngã ba Đồng Lộc là mạch máu liên lạc để hậu phương tăng viện sức người, sức của cho miền Nam.
Những năm 1964-1972, nơi đây bị đánh phá liên tiếp và năm 1968 là ác liệt nhất. Từ tháng 4 đến bốn tuần 10/1968, ngã ba Đồng Lộc phải hứng chịu gần 50.000 quả bom các loại, bình quân mỗi mét vuông đất nơi đây gánh trên 3 quả bom. Mặt đất bị biến dạng, đất đá cày đi xới lại.
Ngã ba Đồng Lộc tưởng như chơi có một bóng cây, ngọn cỏ nào có thể mọc nổi. Vậy nhưng, hôm sớm trên đoạn đường này vẫn có hàng nghìn người làm nhiệm vụ tiếp liền liên lạc, bảo đảm bình yên cho người và hàng hóa tiếp viện tham gia chiến trận miền Nam.
Hố bom chồng lên hố bom
Tại mặt trận ngã ba Đồng Lộc lúc bấy giờ có đa dạng hàng ngũ như: Lính, bạn trẻ xung phong, người lao động giao thông, công an, dân binh du kích…, thời gian đông nhất lên đến 16.000.
Nhập cuộc lực lượng pháo binh 50 năm trước, ông Nguyễn Trinh (84 tuổi, trú thị trấn Đồng Lộc) nhớ lại: "Những năm tháng đó máy bay thả bom như mưa. Chiều 27/4/1967, bom rơi vào trường Tiểu học khiến cho 15 em tử vong. Nhiều em khác bị thương, trong đó có nam nhi út của tôi". Mẹ ông cũng mất trong một lần chạy bom.
Ông Nguyễn Trinh.
Trưa 24/7/1968, giống như mọi ngày, 10 nữ giới trẻ xung phong thuộc Tiểu đội 4, Đại đội 552, Tổng đội 55, ra đường khiến nhiệm vụ.
Đến 16h, trận bom thứ 15 trong ngày dội xuống Đồng Lộc, một quả nổ gần căn hầm chữ A, nơi 10 chị đang hạn chế bom. Hầm sập, hầu hết 10 chị hy sinh. Người trẻ nhất mới 17, ba chị lớn nhất cùng 24 tuổi.
Nhà bia tưởng vọng những người dân đã hy sinh tại Đồng Lộc.
Hiện giờ, Khu di tích lịch sử cấp nước nhà Ngã ba Đồng Lộc được xây khang trang để tưởng niệm hàng nghìn chiến sĩ và người dân đã ngã xuống để giữ vững mạch máu liên lạc Bắc - Nam.
Rộng rãi công trình kiến trúc đặc biệt được xây đắp, như: Khu mộ 10 cô gái tuổi teen xung phong, sa bàn tranh đấu, nhà bảo tồn, tháp chuông Đồng Lộc, cụm tượng đài...
Chiến tranh lùi xa, cuộc sống mới với con đường liên lạc tân tiến, cây cối mọc lên đã hồi sinh tọa độ chết năm xưa. "Thời điểm có thể làm người ta quên đi bao nhiêu ngã ba trong cuộc đời, nhưng tôi nghĩ khó có khách hàng nào một lần đi qua mà có thể quên được Ngã ba Đồng Lộc với những câu chuyện cảm động", ông Nguyễn Trinh chia sớt.
Trích phim tư liệu Tiếng chuông Đồng Lộc.
Thời điểm có thể làm cho người ta quên đi bao lăm ngã ba trong thế cuộc, nhưng khó khăn có khách hàng nào một lần đi qua mà có thể quên được Ngã ba Đồng Lộc.
Ông Nguyễn Trinh
Chuyện kể trong khoảng nhì cây bồ kết
Tại phần chiêu tập của 10 nữ tuổi teen xung phong ở Ngã ba Đồng Lộc, có nhì cây bồ kết mọc lên xanh tốt, cao hơn rộng rãi so với những cây thông, cây vú sữa bên cạnh. Trời nắng, bồ kết xòe tán tỏa bóng mát cho cả khu chiêu mộ.
Mỗi lần đến thắp hương, du khách thắc bận rộn tại sao lại có hai cây bồ kết mọc ở đây?
Ông Nguyễn Thế Linh (hiện 77 tuổi, nguyên Đại đội trưởng 552) kể chiều 24/7/1968, dưới trời nắng như đổ lửa, ông kiếm được lệnh sẽ có đoàn xe quân sự đi qua Đồng Lộc, nhiệm vụ của các tiểu đội là đào hầm địa đạo trú ẩn và san con đường.
Các nữ tuổi teen xung phong thuộc tiểu đội 4 - Đại đội 552 đang lấp hố bom. Ảnh: Tư liệu
Khi nhận nhiệm vụ, Tiểu đội trưởng Võ Thị Tần, 24 tuổi, có nửa kia sắp cưới. Cô Hồ Thị Cúc, tiểu đội phó 24 tuổi, đã qua một đời chồng. Những người còn lại đều chưa lập mái ấm.
Ông Nguyễn Thế Linh - nguyên Đại đội trưởng 552. Ảnh: Đức Hùng
Tiểu đội 4 do chị Võ Thị Tần lãnh đạo, hôm ấy chỉ còn lại 10 người, bốn người khác bận việc không nhập cuộc.
Cuối giờ chiều, nhì tàu bay lướt qua dội bom xuống chỗ gần nơi các chị đang khiến cho nhiệm vụ. 10 người bị đất đá vùi lấp, tử chiến do bị sức ép từ quả bom, riêng tiểu đội phó Cúc chưa mua thấy tử thi.
“Tôi đứng lãnh đạo trên tháp chuông, phương pháp vị trí thả bom một vài trăm mét, nhanh nhảu chạy xuống, gọi thất thanh nhưng chị em người nào nấy đều đã nằm yên”, ông Linh nhớ lại.
Ban đêm đó, cả đại đội khóc. Trong môi trường mù mịt, xung quanh tiếng sâu bọ kêu, ông Linh ngồi một bản thân mình trực bên tử thi 9 cô gái, việc tìm kiếm người còn lại vẫn tiếp diễn.
Tiểu đội đã về xếp một hàng ngang
Cúc ơi! Em ở đâu không về tập phù hợp
Chín bạn quây quần đủ mặt
Ốm, Xuân, Hà, Hường, Hợi, Rạng, Xuân, Xanh
A trưởng Võ Thị Tần đã điểm danh
Chỉ thiếu bản thân mình em
Chín bỏ khiến mười răng được.
Sang ngày thứ ba, bạn bè sắm thấy chị Cúc trên đồi Trọ Voi, cách thức hố bom cũ 20 m trong tư thế ngồi, đầu đội nón, bên cạnh là cái cuốc. Thương xót người em, thi sĩ Yến Thanh - cán bộ kỹ thuật đội N55 cùng xuất hiện lúc đó đã viết những dòng thơ trên.
Bà Nguyễn Thị Hường (68 tuổi, từng là tuổi teen xung phong Tiểu đội 4) kể, ngày hy sinh, đầu tóc của những nữ bạn bè dính đất cát, quần áo vấy bẩn.
Ngày hè nắng bỏng rát, nước sinh hoạt thiếu thốn, trên trời bom vẫn không xong rơi. Khi khâm liệm, phổ biến nữ tuổi teen xung phong đầu chưa gội tinh khiết, quần áo vẫn lấm bùn.
"Đa dạng bạn bè ước có quả bồ kết để gội đầu cho các cô thì tốt biết bao", bà Hường nói.
Hòa bình lập lại, khi đến thăm Đồng Lộc, đại tá Nguyễn Tiến Tuẩn, nguyên Giám đốc Công an Hà Tĩnh, đã về Hương Sơn sắm 2 cây bồ kết mang đến trồng bên cạnh mộ phần các nữ thanh niên xung phong.
Mối tình dang dở
Ông Nguyễn Viết Hồng (74 tuổi, trú phố Thiên Lộc, Can Lộc) kể, giữa năm 1968, tranh thủ thời điểm được cử ra miền Bắc học tập, ông xin phép thủ trưởng về quê kết hôn. Vừa đặt chân tới nhà, ông nhận tin dữ: Hậu phi sắp cưới đã hy sinh.
Ông Hồng là nửa kia của chị Võ Thị Tần - "Chị cả" của 10 nữ thanh niên xung phong ở Đồng Lộc.
Nhà cách thức nhau một dậu mồng tơi, chàng thanh niên Hồng mến cô láng giềng bởi niềm vui nhân từ, đức tính giản dị. Cuối năm 1964, anh ngỏ lời và được gia đình bạn gái đồng ý. Họ doanh nghiệp lễ dạm ngõ, chờ ngày khiến cho đám cưới.
"Sau đó tôi xuất phát nhập ngũ", ông Hồng nói.
Ông Hồng và người bà xã hiện nay. Ảnh: Phượng Vũ
Tối hôm đi kiếm được quân, trời mưa giàn giụa. Chị Tần đến cầm tay anh Hồng, lấy từ trong túi áo trao cho anh một bức chụp và lọn tóc thề. Anh Hồng tặng lại cho chị chiếc lược trắng. Trao kỷ vật dứt, cả nhị nhìn nhau không nói nên lời. Anh Hồng tham gia Quảng Trị, chị Tần ở lại Đồng Lộc.
Những năm bốn tuần xa vắng, anh chị giao thông bằng thư. Năm 1968, khi anh Hồng ra đảo Cồn Cỏ thì mất liên lạc với một nửa. Anh bị thương, được cử ra Bắc học tập. Sau đó anh tranh thủ về quê cưới thê thiếp, ai ngờ ngày về là ngày chia ly.
Hết chiến tranh, anh Hồng quay về quê, hàng ngày vẫn qua lại chăm bẵm bố đẻ của chị Tần. Thấy chàng trai vẫn nặng tình với con gái, bố chị Tần khuyên nên cưới phi tần, song anh lần lữa. Thuyết phục không được, ông mối lái một cô gái trong huyện với anh và họ nên duyên.
Hoàng hậu chồng ông Hồng xem chị Tần là thành viên của gia đình, rước ảnh chị Tần về lập bàn thờ.
Chiến tranh buộc những chàng thanh niên hay cô gái phải đi thêm bước nữa, dù không như ý nguyên thuở đầu. Song cũng có đa dạng người không thể bước tiếp.
Ông Nguyễn Thế Linh cho hay, đại đội do ông điều hành có nữ thanh niên xung phong tên Cát, yêu chàng trai trú cùng xã song anh này đóng quân xa. Buổi chiều năm 1968, một nửa hành binh gạnh qua nhà ở Đồng Lộc, cô Cát nghe tin mừng quýnh, xin thủ trưởng về chạm mặt anh.
"Về đến cổng nhà, cả nhì chạy ra gặp mặt nhau. Đúng lúc ấy, tàu bay thả ngay một quả bom trước cửa. Họ chưa kịp nói một lời tâm sự...", ông Linh kể.
Chuyện của anh Hồng - chị Tần, của nữ tuổi teen xung phong Cát là câu chuyện chung của cặp giới tính đã trao kỷ vật, song chỉ có thể hứa hẹn nhau ở bên kia quả đât, tại Ngã ba Đồng Lộc.
***
Khi chiến tranh chấm dứt
Bà Nguyễn Thị Hường.
Sau phóng thích, bà Nguyễn Thị Hường chuyển về khiến trong lĩnh vực thương mại. Lấy chồng làm cho lính, bà có ba người con, cuộc sống tuổi già yên ấm với một căn nhà cấp bốn tại thành phố Hà Tĩnh.
Từng tầm thường tiểu đội 4 với 10 cô gái đã hy sinh, những ngày lễ Tết, bà cùng bằng hữu hiện còn sống thường lên thắp hương, hoài tưởng những người bạn xưa cùng bình thường hào chiến đấu. Những lần gặp, quần chúng ấp ôm nhau khóc.
Bà Hường kể, tự do lập lại, những cô gái thuộc tiểu đội 4 ra quân, người làm cho ở tổ chức kinh doanh may mặc, người chuyển về đội vận tải. Với những giới tính tuổi teen xung phong khác, không chuyển được ngành, họ về quê.
Chiến tranh buộc họ phải khiến việc giữa thời tiết hà khắc, ngâm bản thân dưới nước màu giờ. Đi về, phổ quát người mang bệnh tật, thân thể đau yếu nhiều lần. Lập mái ấm, song họ mất thiên chức làm bố, làm cho mẹ.
"Một vài khác, vì muộn phiền đa dạng chuyện, không kết hôn mà tìm đến chốn thanh tịnh nơi cửa Phật", bà Hường cho hay.
Bà Nguyễn Thị Ngọc Hợi (69 tuổi, trú huyện Hương Khê) tâm sự, thỉnh thoảng liên lạc với bạn bè từng là bạn teen xung phong ở Đồng Lộc, họ khóc qua máy tính bảng, san sẻ cuộc sống vất vả, có người kinh tế eo hẹp nên gia đình lục sục.
"Tôi vui vẻ vì có một tổ ấm, nhưng nhiều đêm nằm mộng thấy bom rơi, giật thột thức giấc giấc thấy thương đồng đội ngày xưa cực kì", bà Hợi nói.
Ông Đào Anh Tuân, Phó ban quản lý Khu di tích Ngã ba Đồng Lộc cho nhân thức, mỗi năm nơi đây đón hàng trăm nghìn lượt khách du lịch, dâng hương. Họ là những cựu binh, giới trẻ, thiếu nhi, người lao động, viên chức....
Những người làm quản lý ở đây đang vận động các nguồn lực để chỉnh trang toàn thể khu di tích, xây dựng đền thờ Ngã ba Đồng Lộc, phục dựng công trình dấu tích chiến tranh.
Một ngày giữa 04 tuần 10/2017, chị Tú (40 tuổi, tới trong khoảng Yên ổn Bái) chia sớt, khi nghe chỉ dẫn viên kể về sự hy sinh của 10 nữ bạn trẻ xung phong, chị đã khóc.
Hầu hết du khách cũng sụt sùi khi xem tư liệu và thước phim tại Bảo tàng Đồng Lộc. "Nhân sắp đến ngày thiếu phụ vn, xin dâng những bông cúc trắng, nén hương thơm và tấm lòng thành kính lên các nữ giới trẻ xung phong", chị Tú chắp tay trước tuyển mộ phần 10 liệt sĩ.
Ngã ba Đồng Lộc nhìn từ trên cao.
Di ảnh 10 nữ thanh niên xung phong trong bảo tàng ở Ngã ba Đồng Lộc.
Đức Hùng
Xem nhiều hơn: tin tong hop
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét