Tổng thống 93 tuổi nắm quyền 37 năm của Zimbabwe - VnExpress

Tổng thống Zimbabwe Robert Mugabe. Ảnh: Reuters.

Găng chính trị đang gia tăng ở Zimbabwe sau khi Tổng thống Robert Mugabe bị quân đội nước này quản thúc. Tổng thống 93 tuổi chắc chắn ông vẫn là người cai trị hợp lí duy nhất của nước nhà và không chấp thuận từ nhiệm. Tình thế đối đầu giữa Tổng thống Mugabe và quân đội làm dấy lên nỗi sợ hãi về một cuộc binh biến có thể đẩy nước nhà vốn đã tụt hậu lún sâu thêm tham gia khủng hoảng, theo Aljazeera.

Quân đội Zimbabwe đã chiếm hội sở đài truyền hình quốc gia ZBC ở thủ đô Harare và phong tỏa rộng rãi văn phòng chính phủ hôm 15/11. Một người phát ngôn quân đội chắc chắn Tổng thống Mugabe vẫn bình yên và họ không có nhu cầu bạo động mà chỉ muốn nhắm tham gia "những tên phạm nhân xung quanh tổng thống", buộc những kẻ "thực hiện hành vi tội ác nghiệt gây tổn thất về kinh tế và phố hội cho tổ quốc phải bị đưa ra ánh sáng".

Ông Mugabe lên nắm quyền kể từ khi Zimbabwe giành chủ quyền năm 1980. Trong 37 năm trên cương vị người đứng đầu non sông, Tổng thống Mugabe đã phải hứng chịu không ít chỉ trích vì các cáo buộc đồng đội áp những người dị đồng chính kiến, can thiệp bầu cử và làm nền kinh tế non sông lao dốc.

Đương đầu giành độc lập

Ông Mugabe sinh ngày 21/2/1924 tại Kutama, đông bắc Salisbury (nay là thành phố Harare, thủ đô Zimbabwe), Rhodesia (nay là Zimbabwe).

Ông từng theo học tại đa dạng trường đại học khác nhau, trong đó có Đại học Fort Hare, Đại học London và Đại học Nam Phi.

Khởi hành điểm là một giáo viên với 7 tấm bằng đại học, cái tên Robert Mugabe trở thành nhiều người biết đến vào thập niên 1960 khi ông giữ vai trò chỉ đạo Đoàn kết Non sông châu Phi Zimbabwe (ZANU) trong cuộc chiến tranh du kích đòi chủ quyền trong khoảng Anh (1964 - 1979).

Năm 1964, ông bị tống giam và phải ngồi tù 10 năm vì "một bài phát biểu mang tính chất kích động lật đổ". Không lâu sau khi được trao trả hòa bình tham gia năm 1974, Mugabe đã tạo nên một cơn địa chấn trên chính trường. Ông tiếp diễn là người dẫn đầu làn sóng tranh đấu kháng cự những người thống trị thực dân địa da trắng phân biệt chủng tộc.

Năm 1980, Rhodesia giành được chủ quyền và đổi tên thành Zimbabwe một năm sau đó. Ông Mugabe giữ chức thủ tướng Zimbabwe từ năm 1980 đến 1987. Ngày 31/12/1987, ông chính thức biến thành tổng thống Zimbabwe. Vì những đóng góp cho phong trào đương đầu giành chủ quyền, ông từng được cư dân tôn sùng như một nhân vật dân tộc.

Tranh cãi

Trong những năm đầu chỉ đạo đất nước, ông Mugabe được ca tụng vì cố gắng mở rộng các dịch vụ xã hội, đầu cơ xây dựng mới phổ thông bệnh viện và khu vực chợ cho người địa phương.

Tuy nhiên, càng về sau, những ngôn ngữ chỉ trích Tổng thống Mugabe hiện ra càng ngày càng phổ biến.

Trong gần 4 thập kỷ ông Mugabe làm cho lãnh đạo, Zimbabwe đã đi từ một trong những nước nhà phú quý nhất châu Phi biến thành nước có điều kiện kinh tế eo hẹp nhất trái đất với tỷ trọng lạm phát cao kỷ lục.

GDP bình quân đầu người năm 2016 của Zimbabwe là 978 USD. Nước này trải đời qua công đoạn siêu lạm phát năm 2007 - 2009, với thể hiện rõ nhất là việc Ngân hàng Trung ương liên tiếp phát hành tiền mệnh giá rất cao như 20 triệu hay 100 tỷ USD Zimbabwe. Năm 2008, tỷ lệ lạm phát cao kỷ lục lên đến 231 triệu %.

Chính sách cải tổ "thần tốc", phân phối lại đất đai mà Tổng thống Mugabe ban hành năm 2000, theo vài người, là thành tích lớn nhất của ông, nhưng đối với phổ thông người khác, nó chính là ngọn ngành làm Zimbabwe trượt dài, rơi tham gia khủng hoảng.

Ông Mugabe chủ trương cưỡng đoạt nông trại, đồn điền trong tay người da trắng để trao cho người da đen, với rất ít trải nghiệm làm việc, quản lý. Hệ quả là nông nghiệp sa sút nghiêm trọng, ảnh hưởng tới cục bộ nền kinh tế. Nông nghiệp lúc bấy giờ được đánh giá là xương sống đối với kinh tế Zimbabwe.

Ở tuổi 93, khi sức khỏe đã giảm sút rõ rệt, ông Mugabe vẫn cố gắng tìm kiếm quyền lực, theo BBC.

Trước cuộc bầu cử năm 2008, ông Mugabe nói: "Nếu như bạn thua trong cuộc bầu cử và bị người địa phương từ chối, đó là lúc bạn nên rời bỏ chính trường". Nhưng khi về sau địch thủ là ông Morgan Tsvangirai, chỉ đạo đảng Phong trào Thay đổi Dân chủ (MDC), ông Mugabe đã cho thấy một thái độ bất mãn, tuyên bố rằng "chỉ Chúa" mới có thể khiến cho ông rời ghế tổng thống.

Các cuộc bầy áp bạo lực mở đầu nổ ra. Để bảo vệ những người ủng hộ bản thân, ông Tsvangirai đã rút lui khỏi vòng nhị cuộc bầu cử tổng thống năm 2008.

Trong thời kỳ nền kinh tế Zimbabwe ngả nghiêng với bóng ma siêu lạm phát bao phủ, ông Mugabe đã khẳng định rằng một non sông không bao giờ bị vỡ nợ.

Tổng thống Mugabe tuyên bố đấu tranh nhân danh những cư dân nông thôn bần cùng nhưng nhiều phần đất đai được ông phân bổ lại trong cuộc cải tổ hồi năm 2000 lại rơi vào tay những bè bạn gần gũi với ông.

Những người chỉ trích cho rằng Tổng thống Mugabe không có bất kỳ hiểu nhân thức nào về cách thức mà nền kinh tế văn minh hoạt động. Theo họ, ông Mugabe dường như chỉ dồn vào một chỗ tham gia nghi vấn làm thế nào để chia sẻ "miếng bánh" lợi ích chứ chẳng phải khiến thế nào để khiến cho nó lớn hơn.

Người vợ tham vọng

Đệ nhất cu li nhân Zimbabwe Grace Mugabe. Ảnh: AFP.

Người cung phi đầu tiên của Tổng thống Mugabe là bà Sally Hayfron. Bà Sally kết duyên với ông Mugabe năm 1987 nhưng đã qua đời vào năm 1992 vì bạo bệnh. Tới năm 1996, Tổng thống Mugabe kết duyên lần hai với bà Grace Marufu, kém ông 41 tuổi, người được cho là trọng tâm trong cuộc khủng hoảng chính trị hiện nay ở Zimbabwe.

Grace Marufu hình thành tại Benoni, đô thị ở miền bắc Nam Phi, năm 1965 và đến Zimbabwe sống lúc 5 tuổi. Trước khi lấy ông Mugabe, bà Grace đã lập mái ấm với một phi công không quân.

Đệ nhất phu nhân Grace nổi tiếng với lề thói sắm sửa xa xỉ. Bà từng tiêu ít ra 100.000 USD trong một lần bán buôn ở Paris, và kể từ đây, bà gắn liền với biệt danh "Gucci Grace".

Dù non sông lâm tham gia cảnh túng bấn, trì trệ, nhà Mugabe được cho là sở hữu khối của nả giá trị hàng tỷ đô la trên khắp trái đất, bao gồm ở Malaysia và Hong Kong, cũng như các vùng đất nông nghiệp sinh lợi ở Zimbabwe, theo LA Times.

Bà Grace và cựu phó tổng thống Zimbabwe Emmerson Mnangagwa là những kẻ thù khó khăn để trở thành người kế nhiệm ông Mugabe. Cuộc đối đấu giữa họ đã gây ra sự chia rẽ trong đảng cầm quyền Liên hiệp Giang sơn châu Phi Zimbabwe - Mặt trận Yêu nước (ZANU-PF).

Tuần trước, Tổng thống Mugabe loại trừ ông Mnangagwa, người từng là bộ trưởng quốc phòng, sau khi bà Grace cáo buộc những người ủng hộ Mnangagwa lên kế hoạch đảo chính.

Giới phân tách bình chọn hành động của ông Mugabe nhường như nhằm dọn tuyến phố cho bà Grace trở thành tổng thống Zimbabwe. Tất nhiên, viễn cảnh trên giờ đây khó xảy ra bởi quân đội đã can thiệp tình hình. Hiện không rõ tăm hơi của bà Grace, có nguồn tin nghĩ là bà đang ở nước ngoài.

Vũ Hoàng

Có thể bạn quan tâm: tin tổng hợp