Thú chơi đổ xăm hường ngày Tết của người Huế - VnExpress

Là kinh kì của triều đại phong kiến sau cuối vietnam, Huế không chỉ lưu giữ phổ biến nhà cửa kiến trúc mang đậm dấu ấn vương triều mà còn cả những nghi lễ, trò chơi. Đổ xăm hường ngày Tết là một trong những trò chơi cung đình xưa được người địa phương Huế lưu giữ.

Ai đổ ra 6 mặt nhất thì được xem là may mắn. Ảnh: Võ Thạnh.

Theo các cụ cao siêu, đổ xăm hường là trò giải khuây của cung thần mỹ nữ trong hoàng cung triều Nguyễn những ngày Tết, sau đó được phổ biến ra các phủ và truyền ra dân gian, sinh tồn cho tới hiện nay. Vào những ngày Tết, kế bên bài đến, bầu cua, người dân Huế chơi đổ xăm hường giải khuây, khác lạ là các mái nhà có gốc gác hoàng gia triều Nguyễn.

Một bộ xăm hường gồm bộ thẻ (xăm), sáu hột súc sắc và chiếc tô sứ sâu lòng để gieo súc sắc (đổ hột). Bộ thẻ được chia thành thẻ trạng nguyên, bảng nhãn, thám hoa, hội nguyên, tấn sĩ, cử nhân, tú tài, tương ứng với từng loại sẽ có số điểm riêng. Sáu hột súc sắc được khắc dấu chấm theo quy trình: nhất, hai, tam, tứ, ngũ, lục, trong đó mặt nhất và mặt tứ tô màu đỏ, các mặt khác tô màu đen.

Theo luật của người xưa, người chơi sẽ gieo cả sáu con súc sắc tham gia chiếc tô sứ rồi căn cứ vào các mặt sinh ra để tính điểm và kiếm được cho mình chiếc thẻ thích hợp. Thang điểm cơ bản dựa trên mặt tứ, gọi là hường. Số người tham dự trò chơi xăm hường thường là 6, nhưng 4-5 người vẫn có thể chơi. 

Tùy từng trường thích hợp chi tiết mà định ra cơ chế cướp trạng khi thẻ này đã về tay người khác. Khi số thẻ được lấy hết có nghĩa một ván xăm hường đã hoàn thành và người ta phụ thuộc số thẻ có ở từng người để xác định kẻ thắng người thua. 

Một vài tuổi teen ngày Tết cũng đã biết tới trò chơi này. Ảnh: Võ Thạnh.

Cụ Bùi Quý (74 tuổi, phố Thuận Lộc, đô thị Huế) cho nhân thức, trò đổ xăm hường không chỉ chơi ngày Tết mà còn được người dân Huế, đặc biệt là các phủ đệ chơi quanh quéo năm suốt tháng, cả ngày lẫn đêm. Trước năm 1975, tham gia ngày Tết, nhà nào cũng nghe tiếng leng keng của các hột súc sắc từ trò đổ xăm hường. Như nhà ông, trước đó ngày Tết có 3 sòng chơi. Dân chúng ngồi trên chiếc chiếu trải giữa sàn nhà và cùng đổ xăm. Trò này vui nhất là lúc cướp trạng của người khác. 

Ngoài là thú chơi giải khuây ngày Tết, đổ xăm hường còn là thử vận may, đoán số mệnh của chính mình trong năm mới thế nào, có được hên hay không. Theo ý kiến của người xưa, ví như một người đổ xăm hường đầu năm mà đổ được 6 mặt nhất gọi là lục phú thì năm đó hên; ví như đổ ra 6 mặt tứ gọi là lục phú hường thì trong năm đó dễ gặp mặt xuôi xẻo. 

"Xưa kia, các tô dùng để đổ xăm hường khiến bằng đá nên tiếng kêu phát ra từ hột súc sắc trong trẻo, vui tai hơn so với tiếng đổ xăm hường hiện nay", cụ Quý cho hay.

Vui nhất trong trò chơi đổ xăm hường là cướp trạng. Ảnh: Võ Thạnh.

Ông Đặng Văn Tố (68 tuổi, thị trấn Thuận Lộc, thành phố Huế), người duy nhất ở Huế hành nghề chế tạo xăm hường cho nhân thức, các thẻ xăm hường đều khắc mức đỗ đạt trong thi cử, bộc lộ cái nho nhã của trò chơi và tinh thần cầu học, ước vọng khoa bảng của người xưa. 

"Trước đây, trong ngày Tết cũng như ngày thường, cả khu xã này nhà nào cũng chơi trò đổ xăm hường. Nhưng bây giờ, trò chơi này ít được chung đa dạng, chỉ còn các mái nhà gia giáo, trong các phủ đệ chơi đổ xăm hường ngày Tết. Trò chơi không đặt nặng tính sát phạt mà cơ bản để giải khuây, thử vận may đầu năm", ông Tố nói. 

Võ Thạnh

Đọc thêm: tin tổng hợp